Ćwiczenia aerobowe dają możliwości nie tylko powrotu do zdrowia, ale również regeneracji. Nadszedł w końcu czas, aby dostrzec tak bardzo niedoceniany element i uczynić go fundamentem, a nie tylko dodatkiem do rehabilitacji neurologicznej.

Rehabilitacja neurologiczna obejmuje złożony obszar powiązanych ze sobą wyzwań zdrowotnych. Wśród nich, aż 75% osób po udarze, wykazuje objawy chorób sercowo-naczyniowych¹. Choroby serca nie są jedynie schorzeniem współistniejącym. Stanowią one istotny czynnik przyczyniający się do niepełnosprawności i są główną przyczyną śmierci pacjentów po udarze. ^1,2

Pomimo tego alarmującego związku, ćwiczenia aerobowe są wciąż rzadko wykorzystywane w rehabilitacji neurologicznej. Po zakończeniu leczenia pacjenci z chorobami neurologicznymi zazwyczaj rozpoczynają spersonalizowany program rehabilitacyjny. Przeważnie skupia się on na poprawie równowagi, siły i umiejętności motorycznych. Jednak ćwiczenia aerobowe, które stanowią kluczowy element kompleksowego powrotu
do zdrowia, są często niedoceniane i pomijane.

Ćwiczenia aerobowe dają możliwości nie tylko powrotu do zdrowia, ale również regeneracji. Nadszedł w końcu czas, aby dostrzec tak bardzo niedoceniany element i uczynić go fundamentem, a nie tylko dodatkiem do rehabilitacji neurologicznej.

Dlaczego ćwiczenia aerobowe są niedostatecznie wykorzystywane w rehabilitacji neurologicznej

Zwiększenie aktywności aerobowej stanowi podstawę wielu programów rehabilitacyjnych,
takich jak rehabilitacja kardiologiczna, pulmonologiczna, a także wytyczne dotyczące ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia. Dlaczego więc, rehabilitacja neurologiczna miałaby nie mieć w swoim programie ćwiczeń aerobowych. Osłabiona kondycja sercowo-naczyniowa jedynie potęguje trudności, z jakimi borykają się osoby po urazach neurologicznych.

Być może, jednym z powodów niedostatecznego wykorzystania ćwiczeń aerobowych jest to, że terapeuci koncentrują się przede wszystkim na pilnych potrzebach funkcjonalnych. Jak wiadomo, urazy neurologiczne mogą się wiązać z różnorodnymi deficytami fizycznymi i poznawczymi, takimi jak hemiplegia, hemipareza, spastyczność, zmienione napięcie mięśniowe i zaburzeni koordynacji. Te pilne problemy mogą całkowicie zaabsorbować uwagę i czas fizjoterapeuty. W rezultacie większość programów rehabilitacyjnych priorytetowo koncentruje się na poprawie zakresu ruchu, siły, równowagi, umiejętności motorycznych itp.. Choć ćwiczenia, takie jak unoszenie pięt i unoszenie bioder są bez wątpienia korzystne, zaniedbywanie ćwiczeń aerobowych pomija kluczowy aspekt rehabilitacji.

Istnieją również inne przyczyny niedostatecznego wykorzystania ćwiczeń aerobowych w rehabilitacji neurologicznej. Brak dostępnych informacji lub wskazówek, dotyczących odpowiedniego zastosowania ćwiczeń aerobowych może tu odgrywać dużą rolę³. W połączeniu z ograniczeniami czasowymi i presją  na maksymalizację liczby rozliczeń,  może to zniechęcić specjalistów rehabilitacji i prowadzić do niedostatecznego wykorzystania ćwiczeń aerobowych. Co więcej, wiele osób po urazach neurologicznych ma zmniejszoną tolerancję wysiłku fizycznego³, co ogranicza ich udział w aktywnościach cardio.

Osoby dotknięte urazowym uszkodzeniem mózgu (Traumatic Brain Injury - TBI) mają zmniejszoną wydolność tlenową o 25-30% w porównaniu ze zdrowymi osobami prowadzącymi siedzący tryb życia⁴. Może to prowadzić do zmniejszonej wytrzymałości podczas codziennych aktywności i zwiększonego ryzyka dodatkowych urazów neurologicznych. U osób w trakcie rekonwalescencji po TBI znacznie wzrasta ryzyko dodatkowych komplikacji, takich jak pogorszenie czynności płuc, funkcji przysadki mózgowej i produkcji hormonów⁴.

Jak ćwiczenia Aerobowe poprawiają wyniki rehabilitacji neurologicznej

Lista korzyści zdrowotnych wynikających z ćwiczeń aerobowych w przypadku urazów neurologicznych jest bardzo obszerna. Wprowadzenie zdrowych zmian w stylu życia, takich jak zwiększenie aktywności fizycznej, może zmniejszyć ryzyko śmiertelności sercowo-naczyniowej u osób po udarze nawet o 92%⁵. Ponadto, ćwiczenia aerobowe mogą ułatwiać poprawę funkcji poznawczych i przetwarzania informacji⁶.

Korzyści płynące z ćwiczeń aerobowych w przypadku schorzeń neurologicznych nie ograniczają się tylko do późnych etapów rehabilitacji. Wręcz przeciwnie, ćwiczenia te mogą być przydatnym narzędziem już w ostrej fazie rekonwalescencji. Wykazano, że ćwiczenia aerobowe zmniejszają zmiany w mózgu wywołane udarem w ciągu pierwszych 28 dni po incydencie⁶. Ponadto naukowcy badali wpływ aktywności aerobowej na neuroplastyczność mózgu. W badaniach na zwierzętach stwierdzono, że ćwiczenia aerobowe stale regulują syntezę czynników neurotroficznych⁶. Dzięki temu osoby po urazach neurologicznych mogą w pełni wykorzystać neuroplastyczność mózgu w jej najaktywniejszej fazie, czyli na wczesnym etapie rehabilitacji.

Po urazie neurologicznym, takim jak udar lub TBI, powstałe uszkodzenie tkanki mózgowej może mieć wpływ na automatyczne procesy organizmu. Na przykład, osoby po udarze, które są w złej kondycji fizycznej, często doświadczają zaburzeń metabolicznych. Te zmiany metaboliczne zwiększają ryzyko zarówno zawału serca, jak i wystąpienia kolejnego udaru². W rzeczywistości choroby sercowo-naczyniowe stanowią główną przyczynę śmierci u osób po udarze².

Dowody kliniczne dotyczące ćwiczeń Aerobowych u pacjentów po udarze

U osób po udarze odsetek zaburzeń metabolizmu glukozy sięga aż 80%². Jednak dowody wskazują, że regularne ćwiczenia aerobowe mogą mieć pozytywny wpływ na insulinooporność i tolerancję glukozy². W połączeniu z poprawą kondycji układu sercowo-naczyniowego może to znacząco poprawić zdrowie i samopoczucie osoby, która przeszła udar.

Korzyści z ćwiczeń aerobowych w rehabilitacji neurologicznej nie kończą się na poziomie biochemicznym. Stwierdzono, że trening aerobowy na bieżni jest skuteczniejszy niż tradycyjna rehabilitacja w celu poprawy funkcji chodu u osób dotkniętych przewlekłymi skutkami udaru⁷. Istnieją również dowody na poprawę funkcji kończyn górnych i ogólne zmiany w strukturze włókien mięśniowych w wyniku treningu aerobowego^8,9.

Osoby po udarze mózgu mają zazwyczaj niską tolerancję na ćwiczenia aerobowe. Badania pokazują, że trening z zastosowaniem systemem oporowego BTE Eccentron, opierającego się wyłącznie na ruchach ekscentrycznych, jest bezpieczny i skuteczny dla pacjentów po udarze. Ponieważ system ten wykorzystuje opór ekscentryczny, a nie koncentryczny, ułatwia on efektywne ćwiczenia aerobowe, przy mniejszym wydatku energetycznym¹. Pacjenci po udarze mózgu, operacji i w złej kondycji fizycznej mogą stopniowo budować siłę i wytrzymałość aerobową, wykonując trening oparty wyłącznie na oporze ekscentrycznym. Zwiększenie aktywności aerobowej i siły kończyn dolnych ma kluczowe znaczenie dla poprawy ogólnego stanu zdrowia osób po udarze mózgu.

Ćwiczenia Aerobowe spowalniają postępowanie choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona ma charakter postępujący, a osoby nią dotknięte doświadczają stopniowego pogarszania się funkcji organizmu. Jednak nowe badania wskazują, że ćwiczenia aerobowe mogą pomóc spowolnić postęp choroby Parkinsona¹¹. Niedawny przegląd kliniczny wykazał, że ćwiczenia aerobowe o wysokiej intensywności mają największy potencjał modyfikujący chorobę. W tym przeglądzie osoby, które regularnie ćwiczyły, doświadczyły wolniejszego pogorszenia się funkcji chodu i wykonywania codziennych czynności.¹¹

Dodatkowo, w innych badaniach wykazano, że ćwiczenia aerobowe poprawiają funkcję chodu, równowagę i ogólną jakość życia¹². Poprzez priorytetowe traktowanie ćwiczeń aerobowych, osoby z chorobą Parkinsona mogą aktywnie wpływać na swoją rehabilitację. Chociaż choroba ma charakter postępujący, poprawa może zwiększyć samodzielność, niezależność, a nawet wpłynąć na zdrowie psychiczne.

Ćwiczenia Aerobowe a zaburzenia nastroju

Korzyści z ćwiczeń aerobowych w przypadku schorzeń neurologicznych wykraczają poza poprawę zdrowia fizycznego. Istnieją solidne dowody na skuteczność ćwiczeń aerobowych w leczeniu zaburzeń nastroju i zachowania.

W zależności od rodzaju urazu niektóre osoby często doświadczają zmian nastroju, zachowania i emocji. Może to obejmować stany, takie jak lęk i depresja, które są spotęgowane przez utratę niezależności, z którą zmaga się wiele osób.

Chociaż leki mogą pomóc w łagodzeniu nasilenia zmian nastroju i zachowania, nie są one jedynym dostępnym sposobem leczenia. Poprzez wspieranie neuroplastyczności i zapobieganie zanikowi hipokampu, aktywność aerobowa może łagodzić objawy depresji¹³. Dodatkowo ćwiczenia aerobowe są skuteczną metodą interwencji w przypadku przewlekłych stanów bólowych po urazie neurologicznym¹³.

W jednym z badań dotyczących ćwiczeń aerobowych, u osób z urazem mózgu odnotowano zarówno natychmiastową, jak i długotrwałą poprawę nastroju. Chociaż poprawę zauważono już po 4 tygodniach, największy wpływ na ogólny nastrój zaobserwowano po 12 tygodniach.

Bariery utrudniające wykonywanie ćwiczeń Aerobowych u pacjentów neurologicznych

Zrozumienie znaczenia ćwiczeń aerobowych dla osób z urazami neurologicznymi ma kluczowe znaczenie. Jednak wprowadzenie tej wiedzy w życie wiąże się z wieloma wyzwaniami. Nawet, jeśli pacjenci zdają sobie sprawę z potrzeby ćwiczeń aerobowych, napotkane bariery mogą wydawać się nie do pokonania. Pacjenci często spotykają się z ograniczonym wsparciem społecznym, mają słabą motywację, obniżoną sprawność fizyczną
i stan emocjonalny⁵.

W przypadku osób z urazami mózgu głównym problemem jest wiedza na temat tego jak i gdzie ćwiczyć¹⁵. W połączeniu z zaburzeniami motorycznymi, takimi jak osłabienie, paraliż lub ataksja, może to wydawać się niemożliwe. Dlatego też specjaliści muszą ściśle współpracować z pacjentami, aby zapewnić im wskazówki dotyczące kontynuacji ćwiczeń po zakończeniu terapii. Umożliwiając osobom po urazach neurologicznych aktywne uczestnictwo w rehabilitacji, możemy zmaksymalizować wyniki terapeutyczne.

Badania sugerują, że optymalnym rozwiązaniem jest wykonywanie lekkich ćwiczeń aerobowych przez 20-40 minut, 3-5 razy w tygodniu⁴. Każdy program rehabilitacyjny powinien jednak być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Znalezienie sposobów, które umożliwiają pacjentowi osiągnięcie sukcesu w aktywności aerobowej, jest kluczowe dla promowania niezależności i poczucia własnej skuteczności. Ćwiczenia aerobowe mogą obejmować spacery, ćwiczenia na rowerze ręcznym, pływanie lub trening obwodowy.

Ponadto, programy ćwiczeń grupowych mogą stanowić dobry punkt wyjścia. Ćwiczenia zawsze można dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Łatwe ćwiczenia Aerobowe dla pacjentów neurologicznych

Pacjenci zmagający się z niską tolerancją wysiłkową lub obniżeniem kondycji fizycznej mogą również czerpać korzyści z lekkich ćwiczeń aerobowych. W połączeniu z minimalnymi wymaganiami energetycznymi ćwiczeń ekscentrycznych urządzenie Eccentron zapewnia delikatne i stopniowe ćwiczenia dla pacjentów o niskiej tolerancji.

Podkreślanie kompleksowej rehabilitacji

Ćwiczenia aerobowe nie zastępują treningu siłowego u osób po urazie neurologicznym. Są jednak cennym dodatkiem, który maksymalizuje proces powrotu do zdrowia i zmniejszenia śmiertelności. Wynika to z wpływu, jaki ćwiczenia aerobowe mogą mieć na wiele aspektów zdrowia po urazie neurologicznym.

Poprawa funkcji serca i wydolności powinny być brane pod uwagę we wszystkich programach rehabilitacji neurologicznej. Po urazie i hospitalizacji zanik mięśni i zmniejszona wydolność są czynnikami ograniczającymi codzienne funkcjonowanie pacjentów. Celowy trening aerobowy może jednak pomóc przezwyciężyć te ograniczenia, zwiększając niezależność pacjenta.

Leczenie zaburzeń związanych nie tylko z siłą może lepiej zaspokoić potrzeby osób po urazie neurologicznym. Brak skupienia się na chorobach serca, zaburzeniach nastroju, wytrzymałości i wydolności tlenowej to pomijanie ważnych elementów rehabilitacji neurologicznej. Traktowanie ćwiczeń aerobowych priorytetowo pozwala osobom po urazach neurologicznych, przejąć kontrolę nad swoim powrotem do zdrowia i zoptymalizować wyniki funkcjonalne.

Źródło:

1. Stoller O, de Bruin ED, Knols RH. et al.Effects of cardiovascular exercise early after stroke: systematic review and meta-analysis. BMC Neurol12, 45 (2012).
2. Ivey FM, Hafer-Macko CE, Macko RF. Exercise training for cardiometabolic adaptation after stroke. J Cardiopulm Rehabil Prev. 2008 Jan-Feb;28(1):2-11. doi: 10.1097/01.HCR.0000311501.57022.a8. PMID: 18277823.
3. Billinger SA, Boyne P, Coughenour E, Dunning K, Mattlage A. Does aerobic exercise and the FITT principle fit into stroke recovery? Curr Neurol Neurosci Rep. 2015;15(2):519. doi: 10.1007/s11910-014-0519-8. PMID: 25475494; PMCID: PMC4560458.
4. Mossberg KA, Amonette WE, Masel BE. Endurance training and cardiorespiratory conditioning after traumatic brain injury. J Head Trauma Rehabil. 2010 May-Jun;25(3):173-83. doi: 10.1097/HTR.0b013e3181dc98ff. PMID: 20473091; PMCID: PMC2885899.
5. Bailey RR. Lifestyle Modification for Secondary Stroke Prevention. Am J Lifestyle Med. 2016 Feb 21;12(2):140-147. doi: 10.1177/1559827616633683. PMID: 30202386; PMCID: PMC6124986.
6. Zhang D, Lu Y, Zhao X, Zhang Q, Li L. Aerobic exercise attenuates neurodegeneration and promotes functional recovery – Why it matters for neurorehabilitation & neural repair. Neurochem Int. 2020 Dec;141:104862. doi: 10.1016/j.neuint.2020.104862. Epub 2020 Oct 6. PMID: 33031857.
7. Macko RF, Ivey FM, Forrester LW, Hanley D, Sorkin JD, Katzel LI, Silver KH, Goldberg AP. Treadmill exercise rehabilitation improves ambulatory function and cardiovascular fitness in patients with chronic stroke: a randomized, controlled trial. Stroke. 2005 Oct;36(10):2206-11. doi: 10.1161/01.STR.0000181076.91805.89. Epub 2005 Sep 8. PMID: 16151035.
8. Kato A, Hayashi H. Aerobic Exercise for Upper Limb Function in a Patient With Severe Paralysis With Subacute Stroke: A Case Report. Cureus. 2023 May 25;15(5):e39502. doi: 10.7759/cureus.39502. PMID: 37378161; PMCID: PMC10291986.
9. Potempa K, Braun LT, Tinknell T, Popovich J. Benefits of aerobic exercise after stroke. Sports Med. 1996 May;21(5):337-46. doi: 10.2165/00007256-199621050-00003. PMID: 8724202.
10. Lim S, Lee W. Effect of two types of muscle contraction training on muscle thickness, strength, and delayed onset of muscle soreness in persons with chronic stroke. Physical Therapy Rehabilitation Science. Korean Academy of Physical Therapy Rehabilitation Science; 2018. Available from:
11. Schootemeijer S, Darweesh SKL, de Vries NM. Clinical Trial Highlights – Aerobic Exercise for Parkinson’s Disease. J Parkinsons Dis. 2022;12(8):2297-2306. doi: 10.3233/JPD-229006. PMID: 36336942; PMCID: PMC9837678.
12. Shu HF, Yang T, Yu SX, Huang HD, Jiang LL, Gu JW, Kuang YQ. Aerobic exercise for Parkinson’s disease: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One. 2014 Jul 1;9(7):e100503. doi: 10.1371/journal.pone.0100503. PMID: 24983753; PMCID: PMC4077570.
13. Jia Y, Yao Y, Zhuo L, Chen X, Yan C, Ji Y, Tao J, Zhu Y. Aerobic Physical Exercise as a Non-medical Intervention for Brain Dysfunction: State of the Art and Beyond. Front Neurol. 2022 May 13;13:862078. doi: 10.3389/fneur.2022.862078. PMID: 35645958; PMCID: PMC9136296.
14. Weinstein AA, Chin LMK, Collins J, Goel D, Keyser RE, Chan L. Effect of Aerobic Exercise Training on Mood in People With Traumatic Brain Injury: A Pilot Study. J Head Trauma Rehabil. 2017 May/Jun;32(3):E49-E56. doi: 10.1097/HTR.0000000000000253. PMID: 27603762; PMCID: PMC5339064.
15. Pinto SM, Newman MA, Hirsch MA. Perceived Barriers to Exercise in Adults with Traumatic Brain Injury Vary by Age. J Funct Morphol Kinesiol. 2018 Sep 14;3(3):47. doi: 10.3390/jfmk3030047. PMID: 33466976; PMCID: PMC7739410.
16. Petrofsky J, Donatelli R, McKivigan J, Laymon M. Can eccentric exercise of the lower limb be made more efficiently, a pilot study.  Sunkrist Public Health and Research Journal.   Vol1:1: 1-8.